Η αλήθεια για ορισμένες από τις πιο γνωστές “υπερτροφές”

You are currently viewing Η αλήθεια για ορισμένες από τις πιο γνωστές “υπερτροφές”

Συχνά συναντάμε άρθρα και βιβλία που αναφέρονται σε “θαυματουργές” υπερτροφές, όπου διατυπώνονται ισχυρισμοί που πολλές φορές είναι ανυπόστατοι. Τι ισχύει για ορισμένες από τις πιο δημοφιλείς, όπως η σπιρουλίνα, οι σπόροι τσία, το λάδι καρύδας κτλ;

«Είτε πρόκειται για λάδι καρύδας, για σπόρους τσιά είτε για ξίδι μηλίτη», λέει ο Duane Mellor, βοηθός καθηγητής διαιτολογίας στο Πανεπιστήμιο του Nottingham και εκπρόσωπος της British Dietetic Association, «δεν υπάρχουν επιστημονικά στοιχεία που να δείχνουν ότι εάν τα χρησιμοποιήσετε για να συμπληρώσετε τη διατροφή σας θα πάρετε κάποια από τα αποτελέσματα που υπόσχονται. Η ιδέα είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου ένα κόλπο μάρκετινγκ, αλλά όταν οι άνθρωποι διαβάζουν αξιώσεις online, αρχίζουν να σκέπτονται διαφορετικά και μπορούν να αρχίσουν να τις πιστεύουνΠολλά προϊόντα τείνουν να συνοδεύονται από κάθε είδους φρικτή επιστημονική φρασεολογία, όπως ότι διατηρούν τη γνωστική λειτουργία. Στη συνέχεια, υπάρχουν αντιοξειδωτικά και ελεύθερες ρίζες, οι οποίες είναι μερικές από τις πιο παρεξηγημένες λέξεις που χρησιμοποιούνται. ”

Οι ελεύθερες ρίζες είναι ασταθή στοιχεία που έρχονται να αφαιρέσουν οποιαδήποτε χημική αντίδραση που χρησιμοποιεί οξυγόνο στο σώμα. Είναι ασταθή επειδή χάνουν ένα ηλεκτρόνιο και, σε μια προσπάθεια να αποκατασταθούν, κλέβουν ένα ηλεκτρόνιο από αλλού. Αυτό θα μπορούσε να προέλθει από τα λίπη στις κυτταρικές μεμβράνες ή από το DNA σας. Η βλάβη που προκαλούν όταν “κλέβουν” ηλεκτρόνια από άλλα στοιχεία, ονομάζεται οξειδωτικό στρες και αυτό μπορεί να σχετίζεται με καρδιακές παθήσεις, καρκίνο και διαβήτη.

Οι ελεύθερες ρίζες, ωστόσο, συμμετέχουν και σε ευεργετικές διαδικασίες. Βοηθούν να καταστραφούν τα εισβάλλοντα βακτήρια και παίζουν ρόλο στην επικοινωνία των κυττάρων. Για να περιορίσουμε τον ρόλο τους μόνο σε εκείνα τα πράγματα που μας ωφελούν, τα σώματά μας δημιουργούν αντιοξειδωτικά που δίνουν στις ελεύθερες ρίζες το ηλεκτρόνιο που τους λείπει.

Το σώμα μας είναι απολύτως ικανό να παράγει από μόνο του τα αντιοξειδωτικά που χρειάζεται, όπως γλουταθειόνη, ουρικό οξύ και βιταμίνες Α, C και Ε, τις οποίες παίρνουμε από την φυσιολογική τροφή μας. Δεν είναι τυχαίο που η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) επιτρέπει στους κατασκευαστές να ισχυρίζονται ότι τα προϊόντα τους είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά – επειδή όντως είναι – αλλά απαγορεύεται να κάνουν ισχυρισμούς για τα οφέλη στην υγεία.

Ακόμη και όταν χρησιμοποιούνται ως συμπληρώματα, τα αντιοξειδωτικά δεν φαίνεται να παρέχουν κανένα όφελος. Μια μεγάλη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό New England Journal of Medicine που ακολούθησε περίπου 10.000 άτομα σε διάστημα 4 1/2 ετών, δεν έδειξε κανένα όφελος από τα συμπληρώματα βιταμίνης Ε στην πρόληψη των καρδιακών παθήσεων. Οι μελέτες για άλλα αντιοξειδωτικά συμπληρώματα ήταν εξίσου αποθαρρυντικές.

Αλλά τι γίνεται με όλους τους άλλους ασαφείς ισχυρισμούς σχετικά με τα “υπερτροφές” που μπορούν να σας βοηθήσουν να χάσετε βάρος ή να υποστηρίξετε μια υγιή ανοσοποιητική λειτουργία ή να σας βοηθήσουν να αποκτήσετε μια υγιή καρδιακή λειτουργία;  Σύμφωνα με τον Ali Khavandi, καρδιολόγο στο Royal United Hospital του Bath, οι ισχυρισμοί αυτοί είναι ασαφείς διότι βασίζονται σε πειράματα που πραγματοποιούνται σε ζώα ή σε ανθρώπινα κύτταρα σε εργαστήριο. Δεν έχουν αποδειχθεί ότι έχουν κάποια επίδραση στους ανθρώπους, και μέχρι να αποδειχθεί η αποτελεσματικότητα αυτή, λέει, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί σε αυτές τις αξιώσεις.

Ας δούμε τι ισχύει για μερικές δημοφιλείς “υπερτροφές”

Λάδι καρύδας
Το έλαιο καρύδας είναι ένα κορεσμένο λιπαρό. Μια πρόσφατη ανασκόπηση των μελετών έδειξε ότι τα κορεσμένα λίπη αυξάνουν τα επίπεδα τόσο της καλής όσο και της κακής χοληστερόλης. Το συγκεκριμένο έλαιο παρουσιάζεται ως ιδανικό για την απώλεια βάρους, αλλά ο ισχυρισμός αυτός δεν έχει αποδειχθεί με μελέτες σε ανθρώπους. Άλλες προτάσεις για τα οφέλη του ελαίου καρύδας περιλαμβάνουν τη βοήθεια ρύθμισης της γλυκόζης του αίματος, αντικαρκινικό και για την πρόληψη των εγκεφαλικών επεισοδίων και της νόσου του Alzheimer – και πάλι, κανένα από αυτά τα οφέλη δεν έχει επιβεβαιωθεί σε ανθρώπους.

Ξύδι μηλίτη 
Αδιαμφισβήτητα ένα νόστιμο καρύκευμα, και έχει συνδεθεί με έναν μακροχρόνιο κατάλογο πιθανών οφελών για την υγεία όπως: πεπτικές διαταραχές, πονόλαιμος, υψηλή χοληστερόλη, δυσπεψία, πρόληψη καρκίνου, πιτυρίαση, ακμή, αύξηση ενέργειας, κράμπες, και βοηθητικό για τον έλεγχο του σακχάρου στο αίμα. Ωστόσο, η ΕΑΑΤ δεν προσυπογράφει καμία από αυτές τις αξιώσεις. Οι περισσότερες από τις μελέτες έχουν πραγματοποιηθεί σε ζώα ή στο εργαστήριο πάνω σε ανθρώπινα κύτταρα.

Μέλι Manuka
Μια ιατρική έκδοση αυτού του μελιού χρησιμοποιείται σε αποστειρωμένα περιτυλίγματα. Όπως και με τα περισσότερα μέλια έχει υπεροξείδιο του υδρογόνου, που του δίνει τις αντιβιοτικές του ιδιότητες. Έχει επίσης methylglyoxal, ένα αντιβακτηριδιακό συστατικό, σε πολύ υψηλότερες ποσότητες από ό, τι βρέθηκαν σε άλλα μέλια. Μελέτες έχουν δείξει ότι το μέλι manuka μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των συμπτωμάτων του βήχα, αλλά δεν είναι σαφές εάν το μέλι έχει αντιμικροβιακό αποτέλεσμα ή αν είναι απλώς καταπραϋντικό όπως όλα τα σιρόπια.

Σπιρουλίνα
Πρόκειται για ένα άλλο προτεινόμενο “υπερτρόφιμο” για το οποίο οι ρυθμιστικοί οργανισμοί, αυτή τη φορά τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ, λένε ότι δεν υπάρχουν αρκετά επιστημονικά στοιχεία που να υποστηρίζουν τους ισχυρισμούς για την υγεία. Οι απορριφθέντες ισχυρισμοί περιλαμβάνουν εκείνους που σχετίζονται με μεταβολικές και καρδιακές διαταραχές (π.χ. έλεγχος της αρτηριακής πίεσης και διαβήτης), καθώς και διαταραχές ψυχικής υγείας όπως άγχος, κατάθλιψη και ADHD. Έχει ωφέλιμα θρεπτικά συστατικά – ασβέστιο, νιασίνη, κάλιο, μαγνήσιο, βιταμίνες Β, σίδηρο και απαραίτητα αμινοξέα – αλλά δεν έχει ξεκαθαριστεί εάν το ανθρώπινο σώμα μπορεί να χρησιμοποιήσει αυτά τα θρεπτικά συστατικά σε φυτική μορφή.

Σπόροι Τσία
Διαθέτει αντιοξειδωτικά, αλλά πολλά από αυτά είναι φυτικής προέλευσης και είναι μάλλον απίθανο να είναι απορροφίσιμα από τον άνθρωπο. Διαθέτει υψηλή περιεκτικότητα σε ωμέγα-3, αλλά το σώμα μας δεν είναι καλό στο να αξιοποιεί τα ωμέγα-3 ελαίων από τα φυτά. Είναι καλύτερο να πάρετε αυτά τα έλαια από λιπαρά ψάρια όπως ο σολομός. Αλλά για τους ανθρώπους που δεν τρώνε ψάρια, οι σπόροι τσία μπορεί να είναι ένα καλό υποκατάστατο. Ισχυρισμοί για απώλεια βάρους και μειωμένο κίνδυνο καρδιακών παθήσεων, δεν τεκμηριώνονται από σχετικές έρευνες.

Κουρκουμίνη
Οι σχετικές προκλινικές μελέτες, σε ζωικά μοντέλα και in vitro, δείχνουν ότι η κουρκουμίνη έχει αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. μπορεί να προκαλέσει απόπτωση σε καρκινικά κύτταρα και μπορεί να αναστείλει την αγγειογένεση, έχει αντιθρομβωτικά αποτελέσματα. μπορεί να μειώσει την πλάκα αμυλοειδούς που σχετίζεται με το Alzheimer’s; έχει κάποια δραστηριότητα κατά των βακτηρίων κλπ. Αυτά τα αποτελέσματα είναι πολλά υποσχόμενα, αλλά οι μελέτες σε ζώα και οι μελέτες in vitro ενδέχεται να μην ισχύουν για τον άνθρωπο. Όπως επεσήμανε ο Rose Shapiro στο βιβλίο του Suckers, μπορείτε να σκοτώσετε τα καρκινικά κύτταρα σε ένα δοκιμαστικό τρυβλίο Petri με ένα φλογοβόλο ή με χλωρίνη. Οι προκλινικές μελέτες πρέπει πάντοτε να ακολουθούνται από κλινικές μελέτες στον άνθρωπο προτού μπορέσουμε να κάνουμε συστάσεις προς τους ασθενείς. Σύμφωνα με τις τελευταίες επιστημονικές εκτιμήσεις, η κουρκουμίνη είναι μια ασταθής, αντιδραστική, μη βιοδιαθέσιμη ένωση και ως εκ τούτου μια εξαιρετικά δύσκολο να χρησιμοποιηθεί ως φάρμακο.

Μαύρο Κύμινο
Μεγάλο μέρος των ιδιοτήτων που αποδίδονται στο μαύρο κύμινο, φαίνεται πως οφείλεται σε δοκιμές και μελέτες που έχουν γίνει σε εργαστηριακό επίπεδο και δεν έχουν ακόμη επιβεβαιωθεί σε ανθρώπους. Ελλείψει περαιτέρω ερευνών και κλινικών δοκιμών για την καθιέρωση κατάλληλης χρήσης και ασφαλών θεραπευτικών δόσεων, η λήψη συμπληρωμάτων διατροφής όπως η nigella sativa θα πρέπει να γίνεται έπειτα από συνεννόηση με γιατρό ή έμπειρο διαιτολόγο.

Συμπέρασμα

Μια ισορροπημένη διατροφή που περιλαμβάνει φρούτα και λαχανικά, δημητριακά ολικής αλέσεως, ακόρεστα λίπη (ελαιόλαδο), “καλά” λιπαρά (πχ από ψάρια), μετριασμό των κατεργασμένων κρεάτων και τροφών, αποφυγή trans λιπαρών και fast food, είναι υπεραρκετή. Τα συμπληρώματα και οι υπερτροφές, υποτίθεται ότι συμπληρώνουν διατροφικά κενά, αλλά πολλές φορές λανσάρονται συνοδευόμενα από ανυπόστατους ισχυρισμούς. Σε κάθε περίπτωση, μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή, τα καθιστά απολύτως περιττά.

Πηγές

https://www.theguardian.com/lifeandstyle/2015/feb/15/truth-about-miracle-foods-chia-seeds-coconut-oil

Μαύρο κύμινο: τελικά πόσο θαυματουργό είναι;

Κουρκουμίνη, μύθοι και αλήθειες

http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJM200001203420302

http://www.nhs.uk/livewell/healthy-eating/Pages/Healthyeating.aspx

http://www.umm.edu/health/medical/altmed/supplement/spirulina

https://www.webmd.com/vitamins-supplements/ingredientmono-1224-chia.aspx?activeingredientid=1224

https://www.webmd.boots.com/vitamins-and-minerals/manuka-honey

http://edition.cnn.com/2017/04/18/health/apple-cider-vinegar-uses/index.html

https://www.theguardian.com/lifeandstyle/2017/jul/09/coconut-oil-debunked