Πηγή εικόνας εξώφυλλου: hi-storylessons.eu
Εδώ και πολλά χρόνια κυκλοφορούν σε Ελλάδα και Κύπρο ισχυρισμοί που διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα αναφορικά με το Σύμφωνο Ρίμπεντροπ – Μολώτοφ και το διαμελισμό της Πολωνίας.
Για παράδειγμα στο rizospastis.gr (όργανο της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ) και ekypros-news.com.cy διαβάζουμε:
Εδώ και πολλές δεκαετίες, έχει γίνει πια κοινός τόπος η αντικομμουνιστική συκοφαντία ότι ένα από τα βασικά αποτελέσματα του Συμφώνου μη επίθεσης Σοβιετικής Ενωσης – Γερμανίας ήταν η «από κοινού εισβολή και ο διαμελισμός της Πολωνίας» τον Σεπτέμβρη του 1939. Ας δούμε επιγραμματικά τις σχετικές προβλέψεις της συμφωνίας και τις πραγματικές εξελίξεις:
Η πρόβλεψη στο Σύμφωνο μιας γραμμής οριοθέτησης, πέρα από την οποία τα γερμανικά στρατεύματα δεν επιτρεπόταν να εισέλθουν, δημιουργούσε θεωρητικά τη δυνατότητα η πολωνική κυβέρνηση να αποσυρθεί, μετά από μια ενδεχόμενη ήττα της, στα ανατολικά εδάφη της Πολωνίας και το πολωνικό κράτος, οπλισμένο και εχθρικό απέναντι στη Γερμανία, να λειτουργήσει ως ένα αμορτισέρ μεταξύ της Γερμανίας και των σοβιετικών συνόρων.
Η ραγδαία όμως κατάρρευση της αστικής πολωνικής κυβέρνησης και του στρατού μέσα σε λιγότερο από δύο βδομάδες από τη γερμανική εισβολή την 1η του Σεπτέμβρη, δημιούργησε νέα δεδομένα που δεν επέτρεψαν τέτοιους σχεδιασμούς. Οι λίγες όμως αυτές μέρες ήταν αρκετές για να δείξουν ότι οι χιτλερικοί είχαν και σχέδια εναλλακτικά προς το Σύμφωνο με τη Σοβιετική Ενωση, όπως τη δημιουργία μιας «ανεξάρτητης Δυτικής Ουκρανίας» στην ανατολική Πολωνία.
Η πιθανότητα δημιουργίας ενός αντισοβιετικού προτεκτοράτου στα σύνορά της δεν άφηνε πολλά περιθώρια στη Σοβιετική Ενωση.
Ετσι, στις 17 Σεπτέμβρη ο Κόκκινος Στρατός πέρασε τα σύνορα και ανέλαβε τον έλεγχο στα ανατολικά εδάφη τού μέχρι τότε πολωνικού κράτους. Εχει ιδιαίτερη σημασία να τονιστεί ότι η Σοβιετική Ενωση επέκτεινε με αυτόν τον τρόπο την κυριαρχία της σε περιοχές όπου η πλειοψηφία του πληθυσμού ήταν είτε Ουκρανοί είτε Λευκορώσοι. Επρόκειτο για σοβιετικά εδάφη που είχαν καταληφθεί το 1920 από τον πολωνικό στρατό του Πιλσούντσκι.
Τι ισχύει
Στις 23 Αυγούστου 1939, υπογράφεται μεταξύ των υπουργών Εξωτερικών της Σοβιετικής Ένωσης και της Γερμανίας το Σύμφωνο Μη Επίθεσης, πιο γνωστό ως Σύμφωνο Ρίμπεντροπ-Μολότωφ.
Αν και φαινομενικά ένα κείμενο φιλίας και ομόνοιας, αποτελούσε συμφωνία διαμοιρασμού της ανατολικής Ευρώπης, όχι απλά σε σφαίρες επιρροής αλλά με κανονικό διαμελισμό των νεοπαγών κρατών που δημιουργήθηκαν μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (Ρουμανίας, Πολωνίας, Φινλανδίας και Βαλτικών κρατών). Έτσι, η Μόσχα αναγνώριζε τις εδαφικές προσαρτήσεις στις οποίες είχε προβεί η Γερμανία στα προηγούμενα χρόνια και η ίδια κινείτο για υφαρπαγή ζωτικών για την ασφάλειά της εδαφών.
Στους επόμενους μήνες, η Ρωσία θα προσαρτήσει τη Φινλανδική Καρελία, τη ρουμανική Βεσσαραβία, την Εσθονία, τη Λιθουανία και τη Λετονία, ενώ η Πολωνία θα διαμοιραζόταν σε ποσοστό 3 προς 2. H Μόσχα αρνείτο την ύπαρξη αυτών των μυστικών πρωτοκόλλων μέχρι το 1989, οπότε τα αναγνώρισε και τα αποκήρυξε. Ωστόσο, είχε στην κατοχή της τη γερμανόφωνη έκδοση του Συμφώνου, μαζί με τα μυστικά πρωτόκολλα, ήδη από το 1945, όταν βρέθηκαν στη Γερμανία και μεταφέρθηκαν στην ΕΣΣΔ.
Το 1989, το Σοβιετικό Κογκρέσο των Βουλευτών του Λαού ένα ψήφισμα καταδικάζοντας αναμφισβήτητα το Σύμφωνο, που “παραβίαζε την κυριαρχία και την ανεξαρτησία άλλων κρατών“. Και αυτό, ουσιαστικά, ήταν το τέλος των προσπαθειών στη Ρωσία για την άρνηση του γεωπολιτικού αντίκτυπου του εγγράφου. Ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ καταδίκασε το περιεχόμενου του Συμφώνου, ενώ ακόμη και ο Βλαντιμίρ Πούτιν το χαρακτήρισε “ανήθικο” και “αναγκαίο κακό”, αλλά έριξε την ευθύνη στη στάση της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας, σε μια προσπάθεια να το δικαιολογήσει.
Το σοβιετικό αντίγραφο της Συμφωνίας αποχαρακτηρίστηκε το 1992 και δημοσιεύτηκε σε επιστημονικό περιοδικό το 1993.
Με λίγα λόγια, τόσο η Σοβιετική Ένωση, όσο και η Ρωσία, έχουν αναγνωρίσει την ύπαρξη του Συμφώνου και των μυστικών πρωτοκόλλων, που μεταξύ άλλων, προέβλεπαν το διαμοιρασμό της Πολωνίας.
Τι συμφωνήθηκε στο μυστικό πρωτόκολλο
Μυστικό πρόσθετο πρωτόκολλο.
Άρθρο Ι. Σε περίπτωση εδαφικής και πολιτικής αναδιάταξης στις περιοχές που ανήκουν στα κράτη της Βαλτικής (Φινλανδία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία), το βόρειο όριο της Λιθουανίας αντιπροσωπεύει τα όρια των σφαιρών της επιρροής της Γερμανίας και της ΕΣΣΔ, εν τω μεταξύ, το ενδιαφέρον της Λιθουανίας στην περιοχή Βίλνιους αναγνωρίζεται από τα δυο μέρη.
Άρθρο ΙΙ. Σε περίπτωση εδαφικής και πολιτικής αναδιάταξης των περιοχών που ανήκουν στο πολωνικό κράτος, οι σφαίρες επιρροής της Γερμανίας και της ΕΣΣΔ θα οριοθετούνται από τη γραμμή των ποταμών Νάρεβ, Βίστουλα και Σαν. Το ερώτημα εάν τα συμφέροντα και των δύο μερών καθιστούν επιθυμητή τη διατήρηση ενός ανεξάρτητου πολωνικού κράτους και ο τρόπος με τον οποίο θα πρέπει να οριοθετηθεί ένα τέτοιο κράτος μπορεί να καθοριστεί οριστικά κατά τη διάρκεια περαιτέρω πολιτικών εξελίξεων. Σε κάθε περίπτωση και οι δύο κυβερνήσεις θα επιλύσουν αυτό το ζήτημα μέσω μιας φιλικής συμφωνίας.
Άρθρο ΙΙΙ. Όσον αφορά τη Νοτιοανατολική Ευρώπη η σοβιετική πλευρά δηλώνει το ενδιαφέρον της για τη Βεσσαραβία. Η γερμανική πλευρά δηλώνει την πλήρη πολιτική της αμεροληψία σε αυτές τις περιοχές.
Άρθρο IV. Το πρωτόκολλο αυτό θα αντιμετωπίζεται και από τα δύο μέρη ως αυστηρά μυστικό.
Στις 28 Σεπτεμβρίου 1939, ο Ρίμπεντροπ και ο Μόλωτοφ υπέγραψαν τροποποίηση του μυστικού πρόσθετου πρωτοκόλλου:
Οι υπογράφοντες πληρεξούσιοι δηλώνουν τη συμφωνία της κυβέρνησης του γερμανικού Ράιχ και της κυβέρνησης της ΕΣΣΔ για τα παρακάτω:
Το μυστικό συμπληρωματικό πρωτόκολλο που υπογράφηκε στις 23 Αυγούστου 1939, τροποποιείται στο σημείο 1, σύμφωνα με το οποία η επικράτεια του Λιθουανικού κράτους εμπίπτει στη σφαίρα επιρροής του ΕΣΣΔ, ενώ, από την άλλη πλευρά, η επαρχία Λούμπλιν και τμήματα της επαρχίας της Βαρσοβίας εμπίπτουν στη σφαίρα επιρροής της Γερμανίας. Μόλις η κυβέρνηση της ΕΣΣΔ λάβει ειδικά μέτρα στην επικράτεια της Λιθουανίας για την προστασία των συμφερόντων της, τα σημερινά γερμανολιθουανικά σύνορα, θα διορθωθούν με τέτοιο τρόπο ώστε τα λιθουανικά νοτιοδυτικά εδάφη να αποδοθούν στη Γερμανία.
Επιπλέον, δηλώνεται ότι οι οικονομικές συμφωνίες που ισχύουν τώρα μεταξύ της Γερμανίας και της Λιθουανίας δεν θα επηρεάζονται από τα μέτρα της Σοβιετικής Ένωσης που αναφέρεται παραπάνω.
Μόσχα, 28 Σεπτεμβρίου 1939.
Την 1η Σεπτεμβρίου η Γερμανία εξαπολύει γενική εισβολή στην Πολωνία. Αμυνόμενος παντού με υπέρτερες και ανώτερες αριθμητικά δυνάμεις, ο Πολωνικός στρατός θα υπερεκταθεί και θα καταρρεύσει. Στις 17 Σεπτεμβρίου, μετά το κλείσιμο του μετώπου με την Ιαπωνία στην Άπω Ανατολή (σοβιετο-ιαπωνικές συνοριακές συγκρούσεις που διαδραματίστηκαν ανάμεσα στη Σοβιετική Ένωση, τη Μογγολία και την Αυτοκρατορία της Ιαπωνίας), ο Κόκκινος στρατός επιτέθηκε και αυτός στην Πολωνία σύμφωνα με τους όρους του Συμφώνου Ρίμπετροπ-Μολότωφ. Η επίθεση στην Πολωνία θα ολοκληρωθεί στις 6 Οκτωβρίου με την οριστική υποταγή των Πολωνών.
Οι συνέπειες του Συμφώνου
Όπως αναφέρθηκε στην προηγούμενη παράγραφο, με το Σύμφωνο Ρίμπεντροπ-Μολότωφ σε ισχύ, η Γερμανία επιτέθηκε στην Πολωνία την 1η Σεπτεμβρίου 1939, χωρίς το φόβο μιας σοβιετικής παρέμβασης. Στις 3 Σεπτεμβρίου 1939, η Βρετανία και η Γαλλία, έχοντας εγγυηθεί την προστασία των συνόρων της Πολωνίας πέντε μήνες νωρίτερα, κήρυξαν πόλεμο στη Γερμανία. Στις 17 Σεπτεμβρίου, η Σοβιετική Ένωση εισέβαλε στην Πολωνία από ανατολικά. Αυτά τα γεγονότα σηματοδοτούν την αρχή του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου.
Στη συνέχεια, η Γερμανία και η Σοβιετική Ένωση προχώρησαν για να εδραιώσουν τον έλεγχο των σφαιρών επιρροής που οριοθετήθηκαν στο μυστικό πρωτόκολλο του Συμφώνου. Τροποποίησαν το πρωτόκολλο για να απονείμουν τη Λιθουανία και την πόλη του Βίλνιους (τότε στην Πολωνία) στη σοβιετική σφαίρα επιρροής και προσαρμόστηκε το όριο που είχαν θέσει στην Πολωνία. Στις 29 Σεπτεμβρίου 1939, διαχωρίστηκαν μεταξύ τους. Η Γερμανία κατέλαβε τη δυτική και το μεγαλύτερο μέρος της κεντρικής Πολωνίας και προχώρησε στην προσάρτηση των δυτικών επαρχιών στο Ράιχ. Η Σοβιετική Ένωση κατέλαβε και προσάρτησε την υπόλοιπη Πολωνία.
Επίσης, σύμφωνα με τη συμφωνία, η Σοβιετική Ένωση προσάρτησε επιπλέον εδάφη που είχαν απονεμηθεί στη σφαίρα επιρροής της. Στις 30 Νοεμβρίου 1939, οι Σοβιετικοί επιτέθηκαν στη Φινλανδία. Μετά από έναν πόλεμο τεσσάρων μηνών, προσάρτησαν τη φινλανδική επικράτεια κατά μήκος των σοβιετικών συνόρων, ιδιαίτερα στην περιοχή κοντά στο Λένινγκραντ (σημερινή Αγία Πετρούπολη). Το καλοκαίρι του 1940, οι Σοβιετικοί κατέλαβαν και ενσωμάτωσαν τις βαλτικές χώρες της Εσθονίας, της Λετονίας και της Λιθουανίας. Επίσης, κατέλαβαν τις ρουμανικές επαρχίες της Βόρειας Βουκοβίνας και της Βεσσαραβίας.
Πηγές
https://web.archive.org/web/0/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/8221119.stm
https://web.archive.org/web/0/https://www.files.ethz.ch/isn/125339/1393_Molotov-Ribbentrop_Pact.pdf
https://web.archive.org/web/20200527024537/https://www1.ku.de/ZIMOS/forum/docs/7Chavkin7.pdf
https://en.wikipedia.org/wiki/Soviet%E2%80%93Japanese_border_conflicts
Πρέπει να έχετε συνδεθεί για να σχολιάσετε.