ΙΣΧΥΡΙΣΜΟΣ: Η IPC (Ολοκληρωμένη Ταξινόμηση Φάσεων Επισιτιστικής Ασφάλειας) άλλαξε το δικό της διεθνές πρότυπο, μειώνοντας το όριο του 30% σε 15% μόνο για αυτήν την έκθεση, και αγνοώντας εντελώς το δεύτερο κριτήριό της, για το ποσοστό θνησιμότητας.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Ο ισχυρισμός ότι η IPC “έκοψε το όριο από το 30% στο 15% μόνο για τη Γάζα” είναι παραπλανητικός. Τα όρια του 30% (WHZ) και 15% (MUAC) αποτελούν δύο διαφορετικές, εξίσου αναγνωρισμένες μεθόδους που περιγράφονται στα εγχειρίδια της IPC από το 2012 και ρητά από το 2019, ενώ έχουν χρησιμοποιηθεί και σε άλλες χώρες όπως η Σομαλία και το Νότιο Σουδάν. Η χρήση MUAC στη Γάζα έγινε επειδή οι συνθήκες πολέμου δεν επέτρεπαν μετρήσεις ύψους/βάρους, κάτι που είναι πλήρως αποδεκτό από τα πρωτόκολλα. Όσο για τη θνησιμότητα, η Famine Review Committee (FRC), ανεξάρτητο όργανο που ελέγχει τα δεδομένα του IPC, διασταύρωσε στοιχεία από πολλαπλές πηγές (τηλεφωνικές έρευνες, WHO, MSF, επιστημονικές μελέτες, υπουργείο Υγείας Γάζας) και κατέληξε ότι τα όρια θνησιμότητας για Λιμό έχουν ξεπεραστεί στη Γάζα. Συνεπώς, η αναφορά στηρίχθηκε σε καθιερωμένα διεθνή πρότυπα και όχι σε “προσαρμοσμένους” κανόνες.
Με αφορμή την κυκλοφορία της Έκθεσης της IPC, που κήρυξε λιμό στη Γάζα, υπήρξαν σφοδρές αντιδράσεις για την ποιότητα και την αξιοπιστία της, καθώς και ισχυρισμοί πως ήταν “προσαρμοσμένη”, διαστρεβλώνοντας τα ίδια της τα κριτήρια για να εξυπηρετήσει το αφήγημα της Χαμάς.
Η IPC (Integrated Food Security Phase Classification – Ολοκληρωμένη Ταξινόμηση Επισιτιστικής Ασφάλειας) είναι ένα διεθνές σύστημα και μια μεθοδολογία που χρησιμοποιείται για την ανάλυση και ταξινόμηση της επισιτιστικής ασφάλειας και του κινδύνου λιμού σε περιοχές που υπάρχουν σχετικές κρίσεις. Είναι ένα εργαλείο που συντονίζεται από μια παγκόσμια συνεργασία (IPC Global Partnership) μεταξύ διεθνών οργανισμών (π.χ. FAO, WFP, UNICEF), ΜΚΟ (π.χ. Action Against Hunger, Oxfam), κυβερνήσεων και τοπικών αρχών. Στις 22 Αυγούστου 2025, η IPC επιβεβαίωσε επίσημα οξύ υποσιτισμός και (GAM) λιμό στην περιοχή της πόλης της Γάζας, δημοσιεύοντας σχετική έκθεση.
Συνοπτικά, η έκθεση της IPC αναφέρει:
“Από τις 15 Αυγούστου 2025, ο Λιμός (IPC Φάση 5) — με επαρκή τεκμήρια — έχει επιβεβαιωθεί στο Κυβερνείο της Γάζας. Μετά από 22 μήνες αδιάκοπης σύγκρουσης, πάνω από μισό εκατομμύριο άνθρωποι στη Λωρίδα της Γάζας αντιμετωπίζουν καταστροφικές συνθήκες που χαρακτηρίζονται από πείνα, εξαθλίωση και θάνατο. Άλλοι 1,07 εκατομμύρια άνθρωποι (54%) βρίσκονται σε κατάσταση Έκτακτης Ανάγκης (IPC Φάση 4), ενώ 396.000 άνθρωποι (20%) βρίσκονται σε Κρίση (IPC Φάση 3).
Μεταξύ τα μέσα Αυγούστου και τέλους Σεπτεμβρίου 2025, οι συνθήκες αναμένεται να επιδεινωθούν περαιτέρω, με προβλέψεις ότι ο Λιμός θα επεκταθεί στο Ντέιρ αλ-Μάλαχ και στη Χαν Γιουνίς. Σχεδόν το ένα τρίτο του πληθυσμού (641.000 άνθρωποι) αναμένεται να αντιμετωπίσει καταστροφικές συνθήκες (IPC Φάση 5), ενώ όσοι βρίσκονται σε Έκτακτη Ανάγκη (IPC Φάση 4) πιθανόν θα αυξηθούν σε 1,14 εκατομμύρια (58%).
Ο οξύς υποσιτισμός προβλέπεται να συνεχίσει να επιδεινώνεται ραγδαία. Έως τον Ιούνιο του 2026, τουλάχιστον 132.000 παιδιά κάτω των πέντε ετών αναμένεται να υποφέρουν από οξύ υποσιτισμό — διπλάσιος αριθμός σε σχέση με τις εκτιμήσεις του IPC του Μαΐου 2025. Αυτό περιλαμβάνει πάνω από 41.000 σοβαρά περιστατικά παιδιών με ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο θανάτου. Σχεδόν 55.500 υποσιτισμένες έγκυες και θηλάζουσες γυναίκες θα χρειαστούν επείγουσα διατροφική στήριξη.
Οι συνθήκες στη Βόρεια Διοίκηση της Γάζας εκτιμάται ότι είναι εξίσου σοβαρές — ή και χειρότερες — από εκείνες στη Διοίκηση της Γάζας. Ωστόσο, η περιορισμένη διαθεσιμότητα δεδομένων δεν επιτρέπει την IPC ταξινόμηση αυτής της περιοχής, γεγονός που υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη για πρόσβαση και ολοκληρωμένες αξιολογήσεις. Το Κυβερνείο της Ράφα δεν αναλύθηκε, καθώς υπάρχουν ενδείξεις ότι έχει σε μεγάλο βαθμό αδειάσει από πληθυσμό.“
Το έγγραφο ρητά περιγράφει τους δείκτες που η IPC χρησιμοποιεί για να κηρύξει Λιμό Φάσης 5. Για να κηρυχθεί Λιμός Φάσης 5, το 30% των παιδιών θα πρέπει να είναι σε κατάσταση υποσιτισμού (κατόπιν μέτρησης ύψους/βάρους – WHZ – με βάση διεθνή πρότυπα ανάπτυξης του ΠΟΥ) ή του 15% των παιδιών να έχουν λεπτό άνω βραχίονα (μέθοδος MUAC) KAI το 20% των νοικοκυριών να έχουν ακραία έλλειψη σε φαγητό. Τέλος, υπάρχει και ο δείκτης των 2 και άνω θανάτων ανά 10 χιλιάδες άτομα, από πείνα, υποσιτισμό και ασθένειες. Στη Γάζα χρησιμοποιήθηκε εκτενώς η μέθοδος MUAC λόγω αδυναμίας συλλογής στοιχείων μέσω WHZ. Πρόκειται για ένα εδραιωμένο πρωτόκολλο και όχι για μια ad-hoc αλλαγή “μόνο για αυτή την έκθεση”, δηλαδή την έκθεση για το λιμό στη Γάζα.
Η μέθοδος MUAC (Mid-Upper Arm Circumference) μετράει την περίμετρο του άνω βραχίονα παιδιών 6–59 μηνών με μια ειδική μεζούρα. Αν η περίμετρος είναι πάνω από 12,5 εκατοστά θεωρείται φυσιολογικό, αν είναι μεταξύ 11,5 και 12,5 εκατοστών δείχνει μέτριο οξύ υποσιτισμό (MAM), ενώ κάτω από 11,5 εκατοστά δείχνει σοβαρό οξύ υποσιτισμό (SAM). Όταν σε έναν πληθυσμό το 15% ή περισσότερο των παιδιών μετρηθούν με MUAC κάτω από τα ανωτέρω όρια, αυτό σημαίνει ότι ένας εξαιρετικά μεγάλος αριθμός παιδιών είναι επικίνδυνα υποσιτισμένος. Αυτό, σε συνδυασμό με άλλες επιδεινούμενες συνθήκες (αρρώστιες, έλλειψη καθαρού νερού), η IPC το θεωρεί βασικό κριτήριο για την κήρυξη Λιμού Φάσης 5.
Επομένως, ο ισχυρισμός πως “η IPC άλλαξε το δικό της διεθνές πρότυπο, μειώνοντας το όριο του 30% σε 15% μόνο για αυτήν την έκθεση” είναι ανακριβής. Πρόκειται για δυο διαφορετικές μεθόδους, εξίσου αναγνωρισμένες. Η πρώτη μετράει το δείκτη ύψους/βάρους και η δεύτερη την περίμετρο του μπράτσου με ειδική μεζούρα.
Η “αλλαγή” στο “εγχειρίδιο“
Η αλλαγή που έκανε η IPC πρόσφατα στο φυλλάδιό της (δεν είναι εγχειρίδιο μεθοδολογίας), είναι να προσθέσει στην πρώτη σελίδα τον δείκτη MUAC που δεν υπήρχε στις παλιότερες online εκδόσεις. Στις παλιότερες εκδόσεις του ενημερωτικού φυλλαδίου, δεν γινόταν αναφορά ούτε σε MUAC, ούτε σε WHZ. Η προσθήκη της μεθόδου MUAC, έγινε κάποια στιγμή μετά τις 29 Ιουλίου 2025, δηλαδή λίγο πριν δημοσιευτεί η έκθεση για τη Γάζα.
Η μέθοδος MUAC στα εγχειρίδια της IPC
Ένα ακόμη επιχείρημα που χρησιμοποιείται για να πληγεί η αξιοπιστία της έκθεσης της IPC για τη Γάζα, είναι ο ισχυρισμός πως η μέθοδος MUAC που μετράει την περίμετρο του άνω βραχίονα σε παιδιά, δεν είχε χρησιμοποιηθεί άλλη φορά στο παρελθόν για την κήρυξη Λιμού, ή ότι δεν υπήρχε καν ως δείκτης στα παλαιότερα εγχειρίδια, διαστρεβλώνοντας ουσιαστικά τους κανόνες της.
Ωστόσο, στο εγχειρίδιο Technical Manual Version 3.0 της IPC, που κυκλοφόρησε το 2019, στη σελίδα 85, αναφέρονται τα εξής:
“Όλα τα τρέχοντα, προβλεπόμενα ή συμπερασματικά στοιχεία πρέπει να βρίσκονται στα ή πάνω από τα όρια του Λιμού για να αποδοθεί η ταξινόμηση «Λιμός» ή «Πιθανός Λιμός». Δηλαδή: τουλάχιστον 20% των νοικοκυριών να αντιμετωπίζουν ακραία έλλειψη τροφής· τουλάχιστον 30% των παιδιών να είναι οξέως υποσιτισμένα με βάση τον δείκτη GAM μέσω WHZ (βάρος σε σχέση με το ύψος), και —ελλείψει δεδομένων WHZ— να εφαρμόζεται το όριο GAM μέσω MUAC άνω του 15% (περίμετρος μέσου βραχίονα)· και ένας γενικός δείκτης θνησιμότητας (CDR) τουλάχιστον δύο θανάτων ανά 10.000 άτομα την ημέρα, ή ένας δείκτης θνησιμότητας κάτω των 5 ετών (U5DR) τουλάχιστον τέσσερις θάνατοι ανά 10.000 παιδιά την ημέρα. Για προβολή λιμού, η τρέχουσα κατάσταση μπορεί ακόμη να βρίσκεται κάτω από τα όρια, αλλά ύστερα από κριτική ανάλυση καταλήγουμε ότι θα τα ξεπεράσει στην προβλεπόμενη περίοδο. Οποιαδήποτε μονάδα ανάλυσης μπορεί να ταξινομηθεί ως Λιμός, είτε πρόκειται για ομάδες νοικοκυριών είτε για οποιαδήποτε γεωγραφική περιοχή, υπό την προϋπόθεση ότι αφορούν τουλάχιστον 10.000 άτομα.“
Στο ακόμη παλιότερο εγχειρίδιο Technical Manual Version 2.0 της IPC, που κυκλοφόρησε το 2012, στη σελίδα 35 και στον πίνακα “Πιθανά Έμμεσα Στοιχεία για Ανάλυση από την IPC“, αναφέρεται ο δείκτης “Περίμετρος Μέσου Βραχίονα (<115 χιλιοστά) (MUAC)“. Τουλάχιστον από το 2018, αναφέρεται στην ιστοσελίδα της IPC πως οι ταξινομήσεις για τον Οξύ Υποσιτισμό, βασίζονται -μεταξύ άλλων- σε δεδομένα με βάση το δείκτη WHZ, τον δείκτη MUAC ή/και τους δύο.
Ο δείκτης MUAC αναφέρεται στα εγχειρίδια της IPC τουλάχιστον από το 2012 ως “έμμεσο στοιχείο για ανάλυση”, ενώ τουλάχιστον από το 2019 και έπειτα, αναφέρεται ως εναλλακτικός δείκτης σε περίπτωση ανεπαρκών στοιχείων από μετρήσεις ύψους/βάρους σε παιδιά.
Χρήση MUAC στο παρελθόν (ενδεικτικά παραδείγματα)
Νότιο Σουδάν – Έκθεση IPC (Σεπτέμβριος 2024–Ιούλιος 2025)
Περιγράφει ρητά (σελίδα 16) ότι η μεθοδολογία για κήρυξη οξύ υποσιτισμού βασίστηκε σε δείκτες WFH, MUAC ή οίδημα:
“Στο Νότιο Σουδάν, συνολικά 2,1 εκατομμύρια παιδιά ηλικίας 6–59 μηνών υποφέρουν ή αναμένεται να υποφέρουν από οξύ υποσιτισμό μεταξύ Ιουλίου 2024 και Ιουνίου 2025. Ο πληθυσμός που χρήζει βοήθειας (PIN) για τον οξύ υποσιτισμό έχει υπολογιστεί με βάση τον επιπολασμό του οξέος υποσιτισμού από έρευνες και δεδομένα προγραμμάτων ρουτίνας. Ο επιπολασμός του οξέος υποσιτισμού που χρησιμοποιήθηκε για τον υπολογισμό λαμβάνει υπόψη όλες τις περιπτώσεις με μετρήσεις βάρους-ύψους (WFH), περιμέτρου μέσου βραχίονα (MUAC) ή περιπτώσεις οιδήματος.”
Σομαλία – Έκθεση IPC (Σεπτέμβριος 2022)
Στη σελίδα 5, αναφέρει:
“Στις αγροτοκτηνοτροφικές περιοχές της επαρχίας Baidoa, εξαιρουμένων των αστικών περιοχών, σύμφωνα με την έρευνα FSNAU SMART που διεξήχθη τον Ιούλιο του 2022, ο Συνολικός Οξύς Υποσιτισμός (GAM) με βάση τον Δείκτη Βάρους-Ύψους (WHZ) βρέθηκε στο 24,9% (95% ΔΕ: 21,6–28,6), ενώ ο GAM με βάση την Περίμετρο Μέσου Βραχίονα (MUAC) βρέθηκε στο 28,8% (95% ΔΕ: 25,5–32,4).“
Συνεπώς, με βάση τα εγχειρίδια της IPC και παλιότερες εκθέσεις από άλλα μέρη με υποσιτισμό, ο δείκτης MUAC χρησιμοποιείται είτε επικουρικά του δείκτη ύψους/βάρους (WHZ), είτε μόνος του όταν οι συνθήκες το επιβάλλουν.
Το κριτήριο του ποσοστού θνησιμότητας
Η ενότητα 3.4 της έκθεσης της IPC για τη Γάζα (Gaza Famine Review) αναφέρει ότι η εκτίμηση της θνησιμότητας είναι εξαιρετικά δύσκολη. Τα συστήματα υγείας και καταγραφής έχουν καταρρεύσει, η πρόσβαση ανθρωπιστικών φορέων είναι περιορισμένη και οι πολεμικές συνθήκες καθιστούν αδύνατες τις κλασικές έρευνες νοικοκυριών. Για να καλύψει αυτό το κενό, η Famine Review Committee (Επιτροπή Ανασκόπησης Λιμού – FRC) χρησιμοποίησε το ίδιο αναλυτικό πλαίσιο που έχει εφαρμόσει και σε προηγούμενες αξιολογήσεις στη Γάζα και προχώρησε σε τριγωνοποίηση δεδομένων από πολλαπλές πηγές. Στις πηγές περιλαμβάνονταν τηλεφωνικές έρευνες, τα καθημερινά στοιχεία του υπουργείου Υγείας (ελέγχεται από τη Χαμάς) για θανάτους από βία και από υποσιτισμό, δεδομένα του ΠΟΥ και των Γιατρών Χωρίς Σύνορα (MSF), αλλά και μελέτες.
H μια μελέτη είναι δημοσιευμένη στο The Lancet (Ιαν. 2025) και χρησιμοποίησε τη μέθοδο capture–recapture (μέθοδος σύλληψης–επανασύλληψης), εκτιμώντας ότι οι πραγματικοί θάνατοι από τραύματα είναι κατά 40% περισσότεροι απ’ όσους αναφέρονται σε επίσημα στοιχεία. Η δεύτερη μελέτη είναι προσχέδιο, δηλαδή δεν έχει περάσει ακόμη έλεγχο από ομότιμους (peer-review) και αναρτήθηκε στη βάση δεδομένων medRxiv στις 22 Ιουλίου 2025. Το σκεπτικό χρήσης της δεύτερης έρευνας από τη FRC ως συμπληρωτική ανεξάρτητη πηγή, ήταν επειδή πρόκειται για πρωτογενή έρευνα πεδίου με νοικοκυριά που δεν ήταν διαθέσιμη αλλού.
Σύμφωνα πάντα με την IPC, τα ευρήματα δείχνουν ότι τα στοιχεία του υπουργείου Υγείας υποεκτιμούν σημαντικά τη θνησιμότητα, καθώς επικεντρώνονται κυρίως σε θανάτους από τραύματα. Μετά την εκεχειρία του Μαρτίου 2025, το 18% των τραυματικών θανάτων καταγράφηκε ενώ οι πολίτες αναζητούσαν τροφή ή βοήθεια, κάτι που συνδέει άμεσα τη θνησιμότητα με την επισιτιστική ανασφάλεια. Προηγούμενες ανεξάρτητες μελέτες είχαν ήδη καταδείξει γενικό δείκτη θνησιμότητας γύρω στο 1 θάνατο ανά 10.000 άτομα/ημέρα, διπλάσιο από τα επίσημα στοιχεία και πολλαπλάσιο σε σχέση με τα επίπεδα πριν τον πόλεμο. Από τον Ιούλιο 2025, οι θάνατοι που αποδόθηκαν επίσημα σε πείνα και υποσιτισμό αυξήθηκαν εκθετικά, με 240 καταγεγραμμένους μέχρι τις 15 Αυγούστου, εκ των οποίων 107 παιδιά. Η επιτροπή σημειώνει ότι αυτά τα νούμερα καταγράφουν μόνο ένα μέρος της πραγματικής εικόνας, καθώς πολλοί θάνατοι συμβαίνουν στο σπίτι ή έχουν ως υποκείμενο παράγοντα την πείνα χωρίς αυτό να αναφέρεται επίσημα. Παράλληλα, η επιδείνωση των συνθηκών υγείας ενισχύει τη θνησιμότητα: επιδημίες διάρροιας, χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη, έλλειψη ιατροφαρμακευτικού υλικού, ανθεκτικές λοιμώξεις και η κατάρρευση των μονάδων εντατικής φροντίδας νεογνών οδηγούν σε αυξανόμενους θανάτους από αιτίες που δεν συμπεριλαμβάνουν τραυματισμούς. Οι μητέρες και τα βρέφη βρίσκονται σε οριακή κατάσταση λόγω υποσιτισμού και έλλειψης φροντίδας.
Η Famine Review Committee (FRC) είναι ανεξάρτητο σώμα που λειτουργεί στο πλαίσιο της IPC και έχει σκοπό να ελέγχει την εγκυρότητα των δεδομένων πριν αποδοθεί επίσημα μια ταξινόμηση κατάστασης Λιμού. Στην περίπτωση της Γάζας, η FRC κατέληξε ότι τα κατώφλια θνησιμότητας έχουν ήδη ξεπεραστεί στο Κυβερνείο Γάζας. Στη Ντέιρ αλ-Μπάλαχ και τη Χαν Γιούνις, τα όρια δεν είχαν ακόμη ξεπεραστεί, αλλά η κατάσταση κινείται ταχέως προς αυτή την κατεύθυνση. Έτσι, η FRC επιβεβαιώνει ότι η εκθετική αύξηση του οξέος υποσιτισμού συνοδεύεται από αντίστοιχη εκθετική αύξηση της θνησιμότητας, στοιχείο που αποτελεί βασικό κριτήριο για την κήρυξη Λιμού.
Συμπέρασμα
Ο ισχυρισμός ότι η IPC “έκοψε το όριο από το 30% στο 15% μόνο για τη Γάζα” είναι παραπλανητικός. Τα όρια του 30% (WHZ) και 15% (MUAC) αποτελούν δύο διαφορετικές, εξίσου αναγνωρισμένες μεθόδους που περιγράφονται στα εγχειρίδια της IPC από το 2012 και ρητά από το 2019, ενώ έχουν χρησιμοποιηθεί και σε άλλες χώρες όπως η Σομαλία και το Νότιο Σουδάν. Η χρήση MUAC στη Γάζα έγινε επειδή οι συνθήκες πολέμου δεν επέτρεπαν μετρήσεις ύψους/βάρους, κάτι που είναι πλήρως αποδεκτό από τα πρωτόκολλα. Όσο για τη θνησιμότητα, η Famine Review Committee (FRC), ανεξάρτητο όργανο που ελέγχει τα δεδομένα του IPC, διασταύρωσε στοιχεία από πολλαπλές πηγές (τηλεφωνικές έρευνες, WHO, MSF, επιστημονικές μελέτες, υπουργείο Υγείας Γάζας) και κατέληξε ότι τα όρια θνησιμότητας για Λιμό έχουν ξεπεραστεί στη Γάζα. Συνεπώς, η αναφορά στηρίχθηκε σε καθιερωμένα διεθνή πρότυπα και όχι σε “προσαρμοσμένους” κανόνες.